Als visuele bron spelen films een belangrijke rol in historisch onderzoek doordat ze een andere dimensie van informatie en sensatie bieden dan traditionele geschreven bronnen. Door zijn gefictionaliseerde elementen weerspiegelt het de omstandigheden van die tijd en draagt het bij aan het begrijpen van de geschiedenis vanuit verschillende perspectieven.
Omdat het verleden voorbij is, is het voor een historicus onmogelijk om de feiten uit het verleden rechtstreeks tegen te komen. Historici komen via bronnen in aanraking met het verleden. Bronnen zijn onvolledig omdat ze het verleden niet precies weergeven zoals het was. De onvolledigheid van bronnen beperkt de reikwijdte van historisch onderzoek, maar het is die onvolledigheid die geschiedenis tot een discipline maakt, en geschiedenis eindeloos wordt herschreven. Als we het verleden onbemiddeld en onaangeroerd zouden kunnen tegenkomen, zou er geen plaats zijn voor geschiedschrijving.
Historici vertrouwen traditioneel op geschreven bronnen, maar kunstvoorwerpen, schilderijen, mondelinge geschiedenissen en andere sporen uit het verleden kunnen allemaal als bronnen worden gebruikt. Historici streven ernaar nieuwe bronnen te ontdekken. Soms vinden ze onbekende bronnen, maar soms vinden ze nieuwe toepassingen voor materialen die ooit als onbelangrijk werden beschouwd, of kijken ze op nieuwe manieren naar bestaande bronnen. De verschuiving van microgeschiedenis, die zich richt op de levens van gewone mensen, naar de studie van zogenaamde ‘narratieve’ bronnen, zoals processtukken, dagboeken, brieven, petities en verhalenbundels, is een resultaat van deze inspanning.
De uitbreiding van visuele media heeft de soorten bronnen verder gediversifieerd. Dit heeft geleid tot een interesse in het vertellen van geschiedenis door middel van film in de geschiedschrijving en een neiging om films als bronnen te identificeren. De taal van geschreven bronnen, die historici gewoonlijk gebruiken, bestaat meestal uit geabstraheerde symbolische symbolen die geen fysiek of logisch verband hebben met het beschreven object. Films daarentegen hebben een eigen materialiteit, omdat ze de fysieke realiteit voor de camera in beeld brengen. Met andere woorden: de beelden van films worden iconische symbolen die door gelijkenis naar dingen verwijzen. Door middel van een optisch mechanisme is een filmbeeld dat afkomstig is van een onderwerp ook een indicator voor de aanwezigheid van dat onderwerp. Documentairefilms worden bijvoorbeeld, vanwege hun nauwe band met het onderwerp, gezien als een overtuigender verhaal dan verbale verhalen, omdat ze het geloof in de authenticiteit van het onderwerp versterken.
Visuele bronnen spelen een steeds belangrijkere rol in historisch onderzoek omdat ze een andere dimensie van informatie en sensatie bieden dan traditionele geschreven bronnen. Dit nieuwe type bronnen biedt historici de mogelijkheid om licht te werpen op verschillende aspecten van het verleden. Hierdoor kan de interpretatie van de geschiedenis verder gaan dan het louter reciteren van feiten en een rijker, veelzijdiger perspectief weerspiegelen. Deze trend is een belangrijke factor die de geschiedschrijving ertoe aanzet een interdisciplinaire benadering te hanteren, waarbij de grenzen tussen de sociale wetenschappen en de geesteswetenschappen worden overschreden.
Hoe verhoudt film zich tot de geschiedenis? Filmische lezingen van geschiedenis en historische lezingen van film vormen twee pijlers van de relatie tussen film en geschiedenis. Filmische lezingen van de geschiedenis omvatten de interpretatie en evaluatie van de geschiedenis via het medium film. Filmmakers kunnen de geschiedenis bekritiseren door hun eigen perspectieven te integreren in verhaal- en representatietechnieken. Historische films die op geschiedenis zijn gebaseerd, kunnen een ongecompliceerde historische narratieve benadering hanteren die trouw is aan historisch bewijsmateriaal, of ze kunnen een fantasierijke historische narratieve benadering hanteren die historische feiten als hulpmiddel gebruikt, maar vertrouwt op de verbeelding om fictieve personages en gebeurtenissen toe te voegen. Historische films zijn echter niet de enige films die de geschiedenis herscheppen. Alle films getuigen openlijk of subtiel van de geschiedenis. Bij het historisch lezen van film worden de historische sporen en contexten van een film onderzocht. Historici kunnen de geschiedenis van een film uitbreiden door naar de gebruiken, levensstijlen en andere aspecten van de film te kijken. Ze kunnen ook putten uit het collectieve onbewuste – de verlangens, dwanghandelingen, overtuigingen en frustraties die door het publiek werden gedeeld ten tijde van de productie van de film – maar ook uit niet-herkende en verduisterde geschiedenissen, zoals idealen en dominante ideologieën.
Sommigen beweren misschien dat films geen historische verhalen zijn, omdat ze voornamelijk over fictie gaan. Dit komt omdat historici hun onderzoek primair baseren op gedocumenteerde bronnen, en historici niet boven het vermoeden staan dat de feiten die zij documenteren mogelijk gefictionaliseerd zijn, en zij proberen deze te bevestigen. Fictie is echter niet uitgesloten van historische verhalen gebaseerd op geschreven bronnen. Historici proberen vaak fictieve verhalen te gebruiken als bronnen om de omstandigheden van de tijd te ontdekken die daarin worden weerspiegeld. Fictieve verhalen zijn geen registraties van feitelijke gebeurtenissen, maar weerspiegelen wel verschillende aspecten van mentaliteit, taal, materiële cultuur en gewoonten, en kunnen de hedendaagse realiteit overbrengen, ongeacht of de auteur dat nu bedoelde of niet. Sommige historici gaan verder dan het verifiëren van de feiten die in fictieve verhalen worden weerspiegeld en gebruiken fictieve verhalen als aanvulling op op bronnen gebaseerde historische verhalen om een verleden te herscheppen dat niet direct in de bronnen wordt weergegeven. Het gebruik van fictie door historici is het resultaat van hun verlangen om toegang te krijgen tot het verleden zoals het werkelijk bestond.
Deze relatie tussen geschiedenis en cinema gaat niet alleen over de waarde ervan als bron, maar speelt ook een belangrijke rol bij de interpretatie en representatie van de geschiedenis. Door historische feiten in fictieve verhalen in te bedden, bieden films niet alleen een nieuwe bron van bewijsmateriaal, maar ook de mogelijkheid van alternatieve historische verhalen. Films dragen bij aan de vorming van ‘geschiedenis van onderaf’ en brengen de geschiedenis terug in de samenleving die officiële instellingen hebben uitgesloten. Films worden vaak gemaakt op basis van niet-officiële bronnen, zoals memoires, getuigenissen en mondelinge geschiedenissen van gewone mensen. Op deze manier geeft cinema een stem aan de verborgen stemmen van groepen die in de geschiedenis zijn gemarginaliseerd, zoals de lagere klassen en onderworpen volkeren. Op deze manier wordt cinema een instrument van het historische verhaal, in die zin dat het aan de andere kant van het spectrum opereert dan de officiële geschiedenis en deelneemt aan de vorming van historisch bewustzijn.
Kortom, films zijn waardevol als een andere vorm van historische documentatie die het verleden reconstrueert, waardoor historici de geschiedenis op meerdere manieren kunnen interpreteren en reconstrueren. De interactie tussen film en geschiedenis verrijkt ons begrip van het verleden en opent nieuwe horizonten voor historische verhalen. Daarom zal het belang van film in historisch onderzoek in de toekomst benadrukt blijven worden, waardoor we de geschiedenis vanuit verschillende perspectieven kunnen begrijpen.
