In het begin van de 19e eeuw werd fotografie gezien als een middel om de werkelijkheid te reproduceren, maar fotografen als Steiken begonnen hun kunstenaarschap na te streven door gebruik te maken van schildertechnieken. Steikens 'Rodin met Victor Hugo en een denkende man' is een representatief voorbeeld van een pictorialistische foto die de nadruk legt op artistieke expressie door middel van samengestelde fotografietechnieken en contrast. Deze pogingen speelden een belangrijke rol bij het vestigen van fotografie als kunstvorm.
Tot het begin van de 19e eeuw werd fotografie gezien als een technologisch instrument van de moderne beschaving en een middel om de werkelijkheid te reproduceren. Mensen beschouwden fotografie destijds als een objectieve weergave van de werkelijkheid. Geleidelijk aan probeerden veel fotografen echter hun eigen subjectiviteit tot uitdrukking te brengen door geënsceneerde foto's te maken of te maken. Ze streefden artistieke fotografie na door schilderkunstige expressie te imiteren door middel van technieken zoals lichtverwerking en compositie van originele platen. De fotografische werken die in deze trend worden gemaakt, worden pictorialistische fotografie genoemd. Schilderkunstige fotografie was een poging om artistieke expressie vast te leggen die verder ging dan louter documentatie, waardoor de mogelijkheid werd geopend om fotografie als kunst te erkennen op hetzelfde niveau als schilderkunst.
Steikens 'Rodin met Victor Hugo en een denkende man (1902)' wordt beschouwd als een vertegenwoordiger van de picturalistische fotografie. In dit werk zijn de onderwerpen de beeldhouwer Rodin en zijn werken 'Victor Hugo en The Thinking Man'. Steiken maakte een foto van Rodin voor het marmeren beeld 'Victor Hugo' en een foto van het bronzen beeld 'De Denkende Man' en voegde deze samen tot één fotografisch werk. In de compositie van de foto zitten Rodin en De Denker in een vergelijkbare positie tegenover elkaar in het verduisterde zicht van dichtbij, terwijl Victor Hugo op hen neerkijkt in het verlichte zicht van veraf. In plaats van eenvoudigweg de nabije en verre uitzichten samen te stellen, gebruikte de kunstenaar een moeilijke samengestelde fotografische techniek waarmee de onderwerpen van de twee foto's in hetzelfde kader konden worden geplaatst, zoals de kunstenaar het bedoelde. Bovendien werd bij het fotografische proces gebruik gemaakt van een lichtgevoelige oplossing die de textuur van de onderwerpen onderdrukte.
Vanaf 1901 had Steiken een artistieke uitwisseling met Rodin, waarbij hij zijn werken bijna wekelijks fotografeerde. De sculpturen van Rodin legden de nadruk op vitaliteit en expressiviteit, een afwijking van de toenmalige neiging van de kunstwereld om alleen de uiterlijke verschijning van objecten te reproduceren, wat Steiken waardeerde en waar hij zich diep mee identificeerde. Steiken geloofde dat een foto of beeldhouwwerk de subjectiviteit en emoties van de kunstenaar kon uitdrukken en onderhevig kon zijn aan interpretatie, net als een literair werk, en Rodin was het daarmee eens en diende graag als model voor zijn fotografische werken.
Op deze foto heb ik geprobeerd de onderwerpen op mensen te laten lijken door de texturen van de onderwerpen te verwerken, zodat ze er levenloos uitzien. Terwijl de grote literaire figuur Victor Hugo naar beneden kijkt, bevindt Rodin zich in dezelfde contemplatieve houding, tegenover de ‘Denker’, alsof hij zelf de ‘Denker’ is geworden. Victor Hugo, wit en helder in de verte, lijkt de inspiratie van de schepping uit te stralen in tegenstelling tot de donkerdere figuren van Rodin en de Denker in de nabije verte. Deze compositie brengt de boodschap over dat Rodins werk, net als zijn literatuur, tot stand is gekomen in de angst van de schepping.
Het werk van Steiken had een diepgaande impact op de kunstwereld van zijn tijd en speelde een belangrijke rol bij het vestigen van fotografie als kunstvorm. Hij liet zien dat fotografie kan worden gebruikt als een medium voor creatieve expressie, en niet alleen als hulpmiddel voor documentatie. Door op scherpe contrasten te fotograferen, platen samen te stellen om composities te creëren en texturen te veranderen met speciale lichtsensibilisatoren, probeerde Steichen te laten zien dat fotografie op dezelfde manier kon worden gemaakt en uitgedrukt als schilderkunst. Deze pogingen inspireerden vele latere fotografen en leverden een belangrijke bijdrage aan de ontwikkeling van de fotografiekunst.
Dankzij de inspanningen van kunstenaars als Steinbeck kunnen we fotografie vandaag de dag waarderen als een kunstwerk, meer dan alleen een document. Als zodanig wordt pictorialistische fotografie beschouwd als een belangrijke kunsthistorische stroming die de mogelijkheden van fotografie heeft uitgebreid en nieuwe kunstgebieden heeft geopend. Hoewel het op zichzelf uitstekende kunstwerken zijn, zijn ze ook belangrijk als monumentale prestaties die een belangrijke rol hebben gespeeld in de historische ontwikkeling van de fotografische kunst.
