Efficiëntie betekent het vergroten van de welvaart van de samenleving als geheel, en rechtssystemen worden hierdoor gevormd. Het verbieden van diefstal, het afdwingen van faillissementswetten, intellectuele-eigendomsrechten en milieubeschermingswetten stimuleren bijvoorbeeld de creativiteit en bevorderen het welzijn op de lange termijn. Wetten moeten een evenwicht bieden tussen eerlijkheid en efficiëntie door middel van sociale consensus, waarbij rekening wordt gehouden met economische, sociale en omgevingsfactoren.
Om te kunnen bespreken of een rechtssysteem maatschappelijk wenselijk is, hebben we eerst een maatstaf nodig om de wenselijkheid te kunnen beoordelen. De forensische economie gebruikt efficiëntie als maatstaf. Efficiëntie gaat over de vraag of het de omvang van de totale welvaart van de samenleving, dat wil zeggen het subjectieve genot of de voldoening die uit een handeling voortvloeit, wel of niet vergroot. Als een wet efficiënt is, kan deze zo worden geïnterpreteerd dat de wet de leden van de samenleving een grotere algehele voldoening en voordeel biedt.
Efficiëntie kan worden onderverdeeld in ex post en ex ante. Ex-post-efficiëntie gaat over het verkrijgen van de meeste output tegen de laagste kosten in een bepaalde situatie, terwijl ex-ante-efficiëntie rekening houdt met de eerdere prikkels van de partijen. Laten we diefstal als voorbeeld nemen. In een samenleving van twee mensen, Gu en Silver, steelt Silver een item van Gu en gebruikt het zonder toestemming te vragen. Je zou kunnen denken dat het item van G naar E wordt overgedragen en dat de omvang van de totale welvaart van de samenleving niet is veranderd, maar dit is niet het geval. Dit komt omdat het welzijn van K en E voor het item verschillend kan zijn. Als het nut van A 100 won is en het nut van E 80 won, dan heeft de samenleving als geheel een daling van het nut van 20 won. Dit is de reden waarom de wet diefstal verbiedt in termen van ex post-efficiëntie. Het probleem met stelen kan ook worden verklaard in termen van ex ante efficiëntie. Als stelen wettelijk is toegestaan, kunnen we het volgende voorspellen. Ten eerste zullen mensen minder gemotiveerd zijn om te werken. Dit komt omdat hij kan krijgen wat hij nodig heeft zonder te werken. Gu zal geld uitgeven om diefstal te voorkomen. Vanuit een ex ante efficiëntieperspectief creëert het toestaan van diefstal prikkels die de sociale welvaart verminderen.
Een klassiek voorbeeld van een rechtssysteem dat is vormgegeven vanuit een posteriori-efficiëntieperspectief is het faillissementsrecht. Wanneer de activa van een schuldenaar onvoldoende zijn om zijn schulden te betalen en er een faillissementsprocedure wordt gestart, is elke individuele incasso verboden en kunnen crediteuren alleen worden terugbetaald binnen het faillissementsproces. Als individuele incasso zou worden toegestaan, zou iedereen eerst proberen te incasseren. Daarbij worden de eigendommen van de schuldenaar beschadigd of met verlies verkocht, waardoor de algehele welvaart van de samenleving afneemt. Om deze inefficiëntie te verminderen, heeft het insolventierecht tot doel een eerlijke verdeling onder de schuldeisers te garanderen en de eigendommen van de schuldenaar zoveel mogelijk te behouden om de sociale welvaart te vergroten.
In sommige gevallen is het rechtssysteem gebaseerd op een ex ante efficiëntieperspectief. Intellectuele eigendomswetten verbieden plagiaat of het zonder toestemming gebruiken van een roman of liedje. Kopiëren vernietigt echter niet het origineel, en als de kosten van kopiëren erg laag zijn, kan worden gesteld dat de samenleving baat heeft bij kopiëren. Als intellectuele-eigendomsrechten echter niet worden erkend met betrekking tot creatie, wordt de prikkel voor partijen om te creëren verminderd, en kan creatie überhaupt niet plaatsvinden. Daarom verlenen de IE-wetten exclusieve rechten aan makers om ex ante efficiëntie te bevorderen.
Een ander voorbeeld van ex ante efficiëntie is te vinden in de milieubeschermingswetten. Als een bedrijf een fabriek exploiteert en milieuvervuiling veroorzaakt, kan het op korte termijn economisch voordeel halen uit lagere productiekosten. Op de lange termijn zullen de kosten van milieuvervuiling, zoals gezondheidsproblemen en natuurrampen, echter stijgen. Vanuit een proactief efficiëntieperspectief bieden milieubeschermingswetten prikkels voor bedrijven om de milieuvervuiling tot een minimum te beperken en het welzijn van de samenleving als geheel op de lange termijn te bevorderen.
Efficiëntie moet niet alleen worden gemeten aan de hand van economische voordelen, maar ook aan de hand van sociale, ecologische en ethische factoren. Alleen wanneer het rechtssysteem de uiteenlopende behoeften en waarden van de leden van de samenleving weerspiegelt, zal het werkelijk efficiënt zijn. Het is belangrijk om een rechtssysteem op te bouwen dat efficiëntie en eerlijkheid door middel van sociale consensus in evenwicht houdt.
