Traditioneel utilitarisme beoordeelt de morele waarde op basis van het geluk dat wordt voortgebracht als gevolg van een handeling, dat soms wordt bekritiseerd omdat het concepten van rechtvaardigheid en rechten kan negeren. Regelutilitaristen beweren echter dat het utilitarisme op de lange termijn sociale rechtvaardigheid kan omvatten, in een poging morele regels met geluk te verzoenen.
Traditioneel utilitarisme is de overheersende ethische theorie, gebaseerd op drie elementen. Het werd systematisch ontwikkeld, vooral door de negentiende-eeuwse filosofen Jeremy Bentham en John Stuart Mill, die de nadruk legden op individueel geluk en plezier als basis voor moreel oordeel. Deze benadering heeft de ethische discussies van die tijd diepgaand veranderd, en de invloed ervan blijft de moderne moraalfilosofie doordringen. Ten eerste is het utilitarisme consequentialisme, dat inhoudt dat de ethische waarde van een handeling afhangt van de gevolgen ervan. Een actie wordt uitsluitend goed of slecht beoordeeld op basis van de verwachte gevolgen. Vanuit dit perspectief hangt de moraliteit van een handeling af van het nut van de gevolgen ervan, en niet zozeer van de intenties of motivaties ervan. Ten tweede is het enige criterium voor het evalueren van de gevolgen van een actie de berekenbare hoeveelheid geluk die deze zal opleveren. Volgens dit principe geldt dat hoe meer geluk een handeling oplevert in verhouding tot het ongeluk, des te deugdzamer deze is, en de meest deugdzame handeling is degene die het grootste geluk voor het grootste aantal mensen oplevert. Dit evaluatiecriterium brengt utilitaristen ertoe de nadruk te leggen op de beste optie voor het grootste aantal bij verschillende sociale en economische beslissingen. Hierdoor heeft het utilitarisme een grote invloed gehad op beleidsbeslissingen, zoals de vorming van de verzorgingsstaat. Ten derde wordt bij het berekenen van de hoeveelheid geluk die zal plaatsvinden voordat er actie wordt ondernomen, het geluk van alle individuen als even belangrijk beschouwd, dus het geluk van de ene persoon is dus niet belangrijker dan dat van de ander. Wanneer we het geluk van twee mensen vergelijken, houden we dus alleen rekening met de hoeveelheid geluk die voor hen zal worden geproduceerd. Dit laat zien dat het utilitarisme een klassiek egalitarisme is.
Het ernstigste probleem dat het anti-utilitarisme tegen het utilitarisme opwerpt, is dat het soms leidt tot de uitsluiting van het concept van rechtvaardigheid. Deze kritiek weerspiegelt de zorg dat het utilitarisme individuele rechten of noties van rechtvaardigheid kan negeren, wat tot ethische dilemma's kan leiden, vooral in extreme situaties. Hij veronderstelt dat Minwoo, een utilitarist die de drie bovenstaande elementen beoefent, een land bezoekt waar een ernstig conflict heerst tussen Groep A en Groep B. Minwoo is er toevallig getuige van dat een persoon uit groep A een persoon uit groep B ernstig mishandelt. Als Minwoo van de waarheid getuigt, kan hij het conflict tussen de twee groepen verergeren en bloedvergieten veroorzaken, maar als hij vals getuigt door een onschuldig lid van Groep B te noemen, kan hij het conflict tussen de groepen voorkomen. De onzekerheid van het niet getuigen is zelfs nog gevaarlijker. Wat zou Minwoo, een traditionele utilitarist, in deze situatie doen?
Van de verschillende reacties die utilitaristen hebben op situaties als deze, is de meest opvallende dat het utilitarisme ook een notie van rechtvaardigheid kan omvatten. Dit wordt gedaan door eerst aan te nemen dat er twee samenlevingen zijn, één die getuigt van de waarheid en één die dat niet doet, en vervolgens te onderzoeken welke samenleving uiteindelijk meer geluk oplevert. Deze benadering kan worden gezien als het begin van de verschuiving van het utilitarisme van een theorie die eenvoudigweg resultaten waardeert naar het erkennen van het belang van morele regels en sociale rechtvaardigheid. De conclusie is dat de eerstgenoemde samenleving een goede samenleving is, omdat deze op de lange termijn meer geluk voortbrengt. Ze creëert dus regels die de rechtvaardigheid hooghouden door te getuigen van waarheden die meer geluk opleveren en die individueel gedrag beperkt om dienovereenkomstig te handelen. Utilitaristen die deze reactie geven, worden regelutilitaristen genoemd.
