In dit artikel bespreken we het onderscheid en de superioriteit van echte en virtuele realiteit aan de hand van het verhaal van “Phalaenopsis Orchid Dream” uit “Zhuangzi”. Er bestaat geen standaard om onderscheid te maken tussen echt en nep, en de superioriteit van een keuze hangt af van het subjectieve waardeoordeel van een individu. Dit is vergelijkbaar met het conflict van Neo in de film The Matrix.
In het hoofdstuk ‘De kunst van het opofferen’ van de Analecten van Zhuangzi staat het verhaal van de ‘Droom van Hokkien. Het is een verhaal over hoe Chuang Tzu in een droom in een vlinder werd veranderd, maar toen hij wakker werd, kon hij niet zeggen of de vlinder Chuang Tzu was of dat Chuang Tzu de vlinder was. Dit verhaal, ook wel bekend als een ‘phalaenopsis-droom’, doet denken aan de film The Matrix. De hoofdpersoon Neo, die wordt verscheurd tussen de echte en de virtuele realiteit, is als het eerstgeboren kind dat zich niet van een vlinder kan onderscheiden. Kunnen we onderscheid maken tussen echte en virtuele realiteit, echt en nep? En als we dat kunnen, kunnen we dan zeggen welke superieur is?
De vraag begint met “kunnen we onderscheid maken tussen echt en nep” – dat wil zeggen: kan wat mensen “echt” noemen werkelijk echt genoemd worden? Ten eerste wordt er gezegd dat het echte een ‘essentie’ heeft, terwijl het neppe dat niet heeft. Als deze essentie verwijst naar de fysieke kenmerken van een object, kan niet worden gezegd dat deze afwezig is in een nep. Er zijn tal van ‘vervalsingen’ waarvan de fysieke kenmerken volledig overeenkomen met de zogenaamde ‘echte’ exemplaren. Een polshorloge, een specialiteit van Zwitserland, is veel geld waard alleen al omdat het in Zwitserland wordt gemaakt. Een ‘nep’-horloge dat een exacte replica is van een Zwitsers horloge is soms van zo’n hoge kwaliteit dat het nauwkeuriger de tijd aangeeft dan een Zwitsers horloge, maar een echt Zwitsers polshorloge wordt het niet genoemd. Met andere woorden: de fysieke kenmerken onderscheiden het echte niet van het neppe, en het doet er ook niet echt toe.
Sommigen pleiten voor de ‘onafhankelijkheid’ van het echte: ‘Er is geen nep zonder het echte’, wat betekent dat het nep alleen kan bestaan in de aanwezigheid van het echte, en niet aan het echte kan voorafgaan in fysieke tijd of logische volgorde. Hetzelfde geldt echter voor het echte: om iets ‘echt’ te laten zijn, moet er sprake zijn van nep. Iets zonder nep is noch echt, noch nep. Net zoals je op straat niet zonder nep naar een stuk papier zou kijken en zeggen: 'Dat is een echt stuk papier', geldt hetzelfde voor het echte: er is geen echte zonder nep. Wat er ook bestaat, kwalificeert als ‘echt’ op het moment dat het nep ontstaat, wat betekent dat het echte en het nep tegelijkertijd ontstaan, zonder enige fysieke tijd of logische volgorde die aan elkaar voorafgaat. Met andere woorden: ‘onafhankelijkheid’ is geen criterium om onderscheid te maken tussen echt en nep.
Iemand beweert dat “het echte het enige echte is”. Er is maar één echt ding in de wereld. Er wordt gezegd dat echte dingen ‘uniciteit’ of ‘schaarste’ hebben, maar zijn ze werkelijk uniek? Er zijn talloze ‘koekjes’ in een hypermarkt. Welke zijn echt en welke zijn nep, ook al zien ze er hetzelfde uit en smaken ze hetzelfde? Als we zeggen dat ze allemaal nep zijn, bestaat het echte niet. Met andere woorden, het enige waarvan kan worden gezegd dat het een echt cookie is, is het individuele concept van een cookie, waarvan niet kan worden gezegd dat het uniek of zeldzaam is. Dit komt omdat het concept ‘cookie’ bestaat in de hoofden van alle individuen die zich ervan bewust zijn. Omgekeerd, als we zeggen dat alle cookies echt zijn, dan zijn echte cookies noch uniek, noch schaars. Daarom kunnen we niet concluderen dat ‘echt schaars is’. Met andere woorden: noch schaarste, noch uniciteit kunnen een criterium zijn om onderscheid te maken tussen echt en nep.
Bovendien is schaarste of uniciteit een contextuele waarde. Iets dat schaars of uniek is, kan superieur of inferieur zijn. De tseetseevlieg die in Afrika de slaapziekte met zich meebrengt, is in Azië uiterst zeldzaam. De zeldzaamheid van de tseetseevlieg in Azië maakt hem echter helemaal niet superieur. Integendeel: zelfs gewone dingen kunnen in bepaalde situaties waardevol zijn. Midden in een woestijn waar water schaars is, kan een druppel water bijvoorbeeld meer waard zijn dan goud. Met andere woorden: zelfs als je mensen ervan kunt overtuigen dat het echte werk schaars is, maakt de schaarste van het echte werk het nog niet superieur.
Uiteindelijk bestaat er geen standaard die onderscheid kan maken tussen echt en nep. We kunnen niet zeggen wat echt is en wat nep is. Het heeft geen zin om het een of het ander te kiezen alleen maar omdat ze het label 'echte realiteit' en 'virtuele realiteit' krijgen. Zelfs als we op de een of andere manier onderscheid zouden kunnen maken tussen deze twee, is er geen manier om te zeggen dat de echte superieur is aan de nep.
Wat we 'echt' noemen, is meestal een mentale constructie die voortkomt uit onze ervaringen en opleiding, en we scheiden het echte van het neppe op basis van materiële kenmerken of schaarste die we door ervaring in onze geest hebben opgebouwd. Zoals hierboven vermeld, is dit echter niet echt waar. Uiteindelijk is het alleen de subjectiviteit van het individu die het onderscheid tussen echt en nep bepaalt, en de dominantie ervan bepaalt. Door de echte of virtuele realiteit te kiezen op basis van het subjectieve waardeoordeel van een individu, is het onmogelijk om de absolute superioriteit van de echte of virtuele realiteit te bepalen.
Uiteindelijk is de vraag ‘wat te kiezen tussen de echte en de virtuele realiteit’ zinloos en kan de keuze niet worden gerationaliseerd. Echte realiteit en virtuele realiteit zijn als de droom van de eerstgeborene. Je kunt niet zeggen of de eerstgeborene droomde van een vlinder of dat de vlinder droomde van de eerstgeborene. Geen van beide is uiteindelijk echt. Net zoals er geen absolute superioriteit bestaat in een keuze waarbij het onderscheid zinloos is, is er ook geen superioriteit in de realiteit van de eerstgeborene of de realiteit van de vlinder. Kiezen tussen de twee levens is een subjectief waardeoordeel, geen rationele beslissing gebaseerd op objectieve criteria.
“Hetzelfde geldt voor Neo in The Matrix. De rode pil of de blauwe pil, het is een zinloze keuze. Neo's leraar, Morpheus, houdt alleen de blauwe pil in zijn handen omdat geen van beide echt is. Hij vraagt Neo om te kiezen tussen een denkbeeldige realiteit en een echte realiteit, maar hij impliceert subtiel dat er geen echte realiteit is om uit te kiezen. Wat Neo moet kiezen is slechts een ervaring, en of deze keuze enig essentieel verschil in zijn leven maakt, hangt alleen af van zijn subjectieve waardeoordeel.
