Dit artikel legt de vorming en kenmerken van verschillende woestijnen uit, inclusief het verschil tussen tropische en gematigde woestijnen, hoe woestijnecosystemen zich aanpassen en hoe mensen ze gebruiken.
Zijn alle woestijnen dorre woestenijen met hete, waaiende zandstormen? Hoewel sommige woestijnen tropisch zijn, zijn er ook gematigde woestijnen met hete zomers en koude winters, zoals die op grote hoogte of in het binnenland van continenten. Over het algemeen zijn woestijnen gebieden waar minder dan 250 millimeter neerslag per jaar valt, meestal op lage en middelhoge breedtegraden. Hoewel bekend is dat woestijnen onherbergzame omgevingen zijn, herbergen ze ook een grote verscheidenheid aan ecosystemen en levensvormen.
Het klimaat en de milieuomstandigheden in woestijnen zijn extreem, waardoor het voor veel organismen moeilijk is zich aan te passen. De temperaturen stijgen overdag dramatisch en dalen 's nachts, en de planten en dieren die zich aan deze temperatuurveranderingen moeten aanpassen, hebben gespecialiseerde overlevingsstrategieën moeten ontwikkelen. Cactussen, een typische woestijnplant, hebben bijvoorbeeld dikke stengels en stekelige bladeren die water kunnen opslaan om verdamping te minimaliseren, en hun wortels zijn zo wijd verspreid dat ze zelfs bij weinig regen effectief water kunnen absorberen. Veel dieren zijn nachtdieren; ze verstoppen zich overdag onder de grond en worden 's nachts actief.
Woestijnen op lage breedtegraden bevinden zich langs de Kreeftskeerkring of de Kreeftskeerkring, waar de atmosferische circulatie van de aarde semi-permanente hogedrukzones creëert die hete, droge klimaten creëren. Tropische woestijnen zoals de Sahara en de Arabische woestijn, die zich in de Kreeftskeerkring bevinden, werden door deze factoren gevormd. Deze gebieden hebben grote temperatuurverschillen tussen dag en nacht en direct zonlicht, waardoor het voor het leven erg moeilijk is om te overleven. Desondanks hebben gespecialiseerde planten zoals cactussen wortel geschoten in de woestijn, en sommige dieren hebben verschillende overlevingsstrategieën, zoals zich overdag onder de grond verstoppen om aan de hitte te ontsnappen en 's nachts actief worden.
De vorming van de Great Salt Lake Desert in het westen van de Verenigde Staten en de Taklamakan-woestijn in het westen van China, beide gelegen op de middelste breedtegraden, is verschillend. De Great Salt Lake Desert werd gevormd toen het Sierra Nevada-gebergte de beweging van vochtige lucht uit de oceaan blokkeerde. Dit komt omdat met vocht beladen lucht vocht verliest terwijl het over de hoge bergketens reist om de andere kant te bereiken, waardoor het droog blijft. De Taklamakan-woestijn daarentegen is niet alleen door het Himalayagebergte van de oceaan afgesneden, maar ook door zijn ligging midden op een continent. Het verlies van vocht uit de lucht terwijl deze door het binnenland van het continent beweegt, is ook een factor bij de vorming van woestijnen. Zoals je kunt zien, worden woestijnen gevormd door factoren zoals atmosferische circulatie, topografische kenmerken en geografische locatie.
Interessant is dat er in de dorre gebieden van de Taklamakan-woestijn en het aangrenzende Tibetaanse plateau fossielen zijn gevonden van neo-tertiaire organismen die in tropische natte omgevingen leefden. Op basis hiervan veronderstellen wetenschappers dat de regio ooit een laaggelegen, natter gebied was, dat mogelijk is aangetast door tektonische bewegingen. Volgens de conventionele tektonische theorie werd de Himalaya opgetild toen het naar het noorden bewegende Indiase continent in botsing kwam met het Euraziatische continent, en de fossielen gevonden op het Tibetaanse plateau leken in deze theorie te passen. Koolstofisotoopanalyse van de fossielen, evenals paleomagnetische metingen van de sedimentaire lagen, brachten wetenschappers tot de conclusie dat de regio samen met de vorming van de Himalaya werd opgetild. De vorming van de Taklamakan-woestijn grenzend aan het Tibetaanse plateau is dus fundamenteel verbonden met de tektonische gebeurtenissen die hebben geleid tot de vorming van de Himalaya.
De woestijnen van continentaal Australië hebben een soortgelijk verhaal. Nadat het Australische continent zich ongeveer 50 miljoen jaar geleden had losgemaakt van Antarctica, werd het door tektonische bewegingen noordwaarts gedreven en kwam het terecht op lage breedtegraden nabij de Zuidelijke Kreeftskeerkring, waar de woestijnvorming begon. Tijdens dit proces ontwikkelde Australië zijn eigen unieke ecosysteem, dat de thuisbasis is van een grote verscheidenheid aan planten en dieren die winterhard zijn in woestijnomgevingen. De woestijnen van Australië herbergen dieren zoals kangoeroes en emoes, die unieke fysiologische eigenschappen hebben waardoor ze kunnen overleven in extreme omstandigheden. Kangoeroes nemen bijvoorbeeld efficiënt water uit hun lichaam op om waterverlies te minimaliseren, en emoes reizen over grote gebieden op zoek naar voedsel en water.
Woestijnen zijn niet simpelweg onherbergzame woestenijen; ze zijn de thuisbasis van leven met unieke ecosystemen en aanpassingen, en mensen hebben zich aangepast om te overleven in woestijnomgevingen. Nomadische woestijnbewoners hebben bijvoorbeeld van oudsher in mobiele woningen gewoond, voortdurend onderweg op zoek naar water en voedsel, en in de moderne tijd zijn er verschillende pogingen ondernomen om woestijnen in groene ruimtes te transformeren. Deze inspanningen zijn belangrijk om woestijnecosystemen te behouden en tegelijkertijd de menselijke overlevingskansen te vergroten. Meer recentelijk zijn er pogingen ondernomen om woestijnen door middel van zonne-energie te veranderen in centra van energieproductie. Dit wint aan terrein als een manier om duurzame energie te produceren door gebruik te maken van het grote gebied van de woestijn en het sterke zonlicht.
De vorming van woestijnen weerspiegelt de complexe mechanismen van de natuur, en ze spelen een belangrijke rol als onderdeel van het diverse klimaat en de ecosystemen op aarde. Het begrijpen en bestuderen van woestijnen levert belangrijke aanwijzingen op voor het begrijpen van het verleden, het heden en de toekomst van onze planeet, wat cruciaal is voor ons om het milieu te beschermen en een duurzame toekomst op te bouwen. De studie van woestijnecosystemen is ook belangrijk vanuit het perspectief van klimaatverandering en milieubescherming, die rechtstreeks verband houden met het voortbestaan van de mensheid. Daarom moeten we woestijnen erkennen en beschermen als belangrijke natuurlijke hulpbronnen van de planeet, en niet alleen maar woestenijen.
